Темір тапшылығы
Дәрумендер мен микроэлементтердің жетіспеушілігі созылмалы шаршау мен денсаулықтың нашарлауына әкеледі. Ағзадағы темір гемоглобиннің бір бөлігі болып табылады және қан түзу процесіне қатысады. Гемоглобин – бұл жасушалық деңгейде газ алмасуға жауап беретін глобулярлық ақуыз. Оттегін тасымалдау – құрамында темірі бар ақуыздың (гемоглобиннің) жеткілікті қызыл эритроциттері арқылы жүзеге асырылады. Темір деңгейінің төмендеуінен қан аздық пайда болады, бұл сыртқы келбеттің нашарлауы мен жұмысқа деген қабілеттің жоғалуына әкеліп соғады.
Неліктен ағзада темір тапшылығы болады
Микроэлемент жетіспеушілігінің басты себебі — құрамында темірі бар тағамдардың азық-түліктер арасында болмауынан орын алатын теңгерімсіз тамақтану. Вегетарианшылдыққа деген құмарлық, қатаң диетаға бейімделу темірдің тапшылығын тудырады.
Қан аздықтың пайда болуына әкелетін факторлар:
Әртүрлі себептермен қан кету химиялық заттың жеткіліксіз болып табылуының басты себебі. Әйелдерде қан жоғалту етеккірдің қатты келуімен байланысты болуы мүмкін. Созылмалы аурулар мен жарақаттар кезінде ішкі қан кету қаупі бар.
Балаларда темір жетіспеушілігі қатты өсуде. Өмірінің алғашқы үш жылында бала тез өсіп, нәтижесінде құрамында темірі бар элементтердің жеткілікті мөлшері балалардың ағзасына түсіп үлгере алмайды.
Жүктілік кезеңі қан көлемінің елеулі ұлғаюымен байланысты. Екінші семестрден бастап болашақ ана ағзасына темірдің екі есе мөлшері түсу керек.
Әйелдерде патология жатыр миомасы, эндометриоз, жатырдан қан кету, контрацепциялық препараттарды қабылдау, гинекологиялық отадан кейін пайда болуы мүмкін.
Темір тапшылығының белгілері мен пайда болуы
Микроэлемент жетіспеушілігінің себебі қандай болмасын, ол қан аздық ауруының дамуына әкеледі. Темір тапшылығы қандағы гемоглобиннің жеткіліксіздігімен байланысты аурулардың жалпы санының 90% -ын құрайды. Темір тапшылығынан болатын қан аздық ауруының белгісіз өтуі өте сирек кездеседі. Көп жағдайда патологиялық жағдайдың болуы келесі белгілер арқылы білінуі мүмкін:
- Белсенді ойлану немесе физикалық белсенділікпен еш қатысы жоқ қатты шаршау – темір жетіспеушілігіне тән белгі. Бұл жағдай барлық ағза жасушаларының, соның ішінде мидың созылмалы оттегі жетіспеушілігі салдарынан дамиды. Темір мөлшерінің аздығы гемоглобиннің сандық деңгейіне ғана емес, сонымен қатар энергия өндіретін реакциялардың сапасына да әсер етеді.
- Бозғылт тері – құрамында темірі бар ақуыз мөлшерінің аздығын көрсетеді. Теріге сау қызғылт түс сыйлайтын ол гемоглобин. Оның көлемінің азаюы терінің беткі қабаттарын ғана емес, сонымен қатар шырышты қабықшаларды да бозғылт тарттырады. Төменгі қабаттағы шырышты қабықтың бозғылт қызғылт түсі осыған тән көрініс.
- Ентігу – бұлшықет тініне жеткіліксіз оттегінің берілуіне байланысты өтемақыға жауап ретінде жылдам және қинала тыныс алумен түсіндіріледі. Бұл жағдайда кәдімгі дене күші тыныс алу орталығының белсенділігін жоғарылатуына әкеліп соғады, ол энергияны тұтынуды толықтырады және көмірқышқыл газын жасушадан шығарады.
- Бас ауруы мен бастың айналуы – темір жетіспеушілігі белгілерінің бірі болып табылады. Бас миының созылмалы оттегі жетіспеушілігі газ алмасудың бұзылуы және гемодинамиканың төмендеуі салдарынан орын алады. Гипоксияға жауап ретінде — бас ішілік қысым мен ауру белгілерінің артуы орын алады.
- Жүректің жиі соғуі (тахикардия) жүрек бұлшықетіне салмақтың артуымен бірге жүреді. Гемоглобиннің жетіспеушілігі кезінде жүрек жиі жиырылады, жүрек соғысының реті бұзылады (аритмия), миокард бөлігінің некрозының пайда болу (инфаркт) қаупі болады.
- Құрғақ тері мен шаштың түсуі – темір тапшылығының айқын көрінісі. Оттегінің жеткіліксіздігі теріге және оның туындысына (шаш, тырнақ) теріс әсер етеді . Олар ылғалды ұстап тұру қабілетін жоғалтады және оларды сау күйінде сақтауға қажетті заттарды ала алмайды. Қатты қан аздық кезінде терінің болбырлығы және шаштың түсуі байқалады.
- Стоматит – ауыз қуысының шырышты қабығының зеңді зақымдалуы ағзаның қорғаныс күштерінің төмендеуі кезінде орын алады. Иммунитет жасушалық деңгейде қорғанысты қалыптастыруға қатысатын темірдің тапшылығынан зардап шегеді.
- Глоссит (тілдің қабынуы) – қандағы темірі бар ақуыз жетіспеушілігінің айқын көрінісі. Ісік түріндегі қабыну реакциясынан басқа, шырышты қабаттың беткі қабаты және тілдің бетінің бозғылдығы байқалады. Ауыз бұрыштарында ауыздық (жалақ) пайда болады және ұзақ уақыт бойы кетпейді.
- Темір тапшылығына байланысты аяқтың ауырлауы аяқтардың ауруына әкеліп соқтырады. Патология – бұл неврологиялық сипатта болады және аяқтарды үнемі жайлы етіп қоюға итермелейді. Көбінесе қозғалту белсенділігі түнде орын алып, ұйқысыздыққа әкеледі.
- Тырнақ қабаттарының пішіні мен құрылысының деформациясы сирек кездесетін белгі болып табылады. Тырнақтардың қабат-қабат ыдырауы түрлі аурулардың белгісі болуы мүмкін. Темір жеткіліксіздігінен болатын қан аздық ауруы кезінде мүйізді қабаттың түсі жоғалады. Қиыршық тәрізді тырнақтар қисайып, шетіне қарай еркін созыла береді.
Темір тапшылығы неге әкеліп соқтырады?
Темір тапшылығының жеңіл формалары кішігірім көріністерге ие. Өмір сүруді қалпына келтіру, теріні және шашты жақсарту уақытылы емделуден кейін орын алады. Созылмалы гипоксиямен бірге жүретін ауыр жағдай, трофикалық ұлпалардың өзгеруіне және патологиялық жағдайлардың дамуына әкеледі.
Темір тапшылығының асқынуы:
гипотония (төмен артериялық қысым);
тахикардия, ентігу;
бауыр жұмысының бұзылуы;
жоғарғы тыныс алу жолдарының қабыну ауруларының пайда болуына бейімділік: ринит, гайморит, тонзиллит;
жүкті әйелдерде болатын темір тапшылығы ұрық гипоксиясына әкеледі, бұл болашақта баланың ақыл-ес және физикалық дамуына кері әсерін тигізеді.
Темір тапшылығын қалай емдеуге болады?
Егер қандағы гемоглобиннің төмендеуін көрсететін белгілер жиынтығын байқасаңыз, сіз толық диагностикалық тексеруден өтуіңіз керек. Егер зертханалық жағдайларда темір жеткіліксіздігі қан аздыққа себеп болса, дәрігер патологияның деңгейіне байланысты емдеуді тағайындайды.
Ауыр формалары ауруханада емделеді. Сіз амбулаториялық деңгейде жеңіл және қалыпты қан аздықтан құтыла аласыз. Көп жағдайда құрамында темірі бар препараттар барынша тез арада теңгерімсіздікті қалпына келтіруге көмектеседі.
Үйде емделетін темір тапшылығы тамақтану арқылы түзетіледі. Диеталық үстел құрамына микроэлементтер кіретін өнімдерден тұруы қажет. Жеңіл сіңімді темір, қызыл ет пен бауырда кездеседі. Темірдің аз мөлшерді қара бұршақтарда, жұмыртқаның сарысында, қарақұмықта кездеседі.
Балық, көк алма, жүзім, қызылша, анар, жаңғақ, шпинат, жасыл бұршақ жеу өте пайдалы. Бұл жағдайда темірдің сіңуіне тосқауыл болатын өнімдердің тізімі бар екенін ұмытпауымыз керек. Қан аздық кезінде сүт, алкогольсіз сусындар, кофе, шай ішуді азайту керек.
Ламифарэнмен емдеу
Темір тапшылығын толтырудың қосымша әдісі – күнделікті тамақ үлесіне Ламифарэн емдік тағамдық гелін қосу. Арнайы өнімнің құрамында A, B, C, D, E, K, PP, фукоидан полисахаридтері, ламинаран, маннит, альгинат, макро- және микроэлементтер бар.
Ламифарэн құрамындағы темір ағзаға оңай сіңеді. Сонымен қатар тамақпен бірге келетін микроэлементтерді сіңіру үшін, Ламифарэнде жеткілікті мөлшерде кездесетін В тобындағы дәрумендерді ыдыратуға қатысу керек.
Сонымен қатар, диеталық өнімнің құрамдас бөлігі болып табылатын полисахарид ламинаран – ас қорыту жүйесінің жұмысын жақсартады және микроэлементтердің сіңірілуіне ықпал етеді. Қан аздығы кезінде В12 дәруменімен бірге қабылдау ұсынылады.
Табиғи құрамының арқасында, Ламифарэнді кез келген жаста қолдануға болады. Тек бір ғана шектеу – теңіз өнімдеріне аллергия беретін адамдардың қолдануына болмайды, себебі Ламифарэн – Ангустат Ламинариясы қоңыр балдырларын өңдеу нәтижесінде жасалған.
Сонымен қатар, диеталық өнімнің иммуностимуляциялау әсері бар, теріні және шашты жақсартады. Клиникалық зерттеулер нәтижесінде емдік өнім көмірсулар алмасуын, жүрек-қан тамырларының, асқорыту жүйесінің, бауыр мен эндокриндік бездердің жай-күйін қалыпқа келтіріп, қандағы холестерин деңгейін төмендететінін дәлелдеді.
Ламифарэнді профилактикалық мақсатта қалпына келтіруден кейін де қабылдауға болады. Гель жоғары әсерге ие, бұл темір тапшылығына ғана емес, сондай-ақ бүкіл ағзаның жұмысына жағымды әсер етеді.
