А дәрумені
А дәрумені: пайдалы қасиеттері
Ретинол деген атпен белгілі, А дәрумені майда еритін заттар тобына жататын, денсаулық үшін аса қажетті элемент. Дәруменнің биологиялық сіңірілуі үшін ең жақсы орта – ол май. Аталған заттың пайдалы әсерінің деңгейін бағалау өте қиын: ол барлық тотығу, сауықтыру реакцияларына қатысады, ақуыз метаболизміне жауап береді, жасуша мембранасына әсер етеді. А дәрумені — сүйек жүйелерінің қатаюы, тістердің саулығы, жасушалардың тұрақты өсуі мен қайта қалпына келуі, ағзаның уақытынан бұрын қартаймауы үшін өте маңызды қосылыс. А дәруменін жалпыға белгілі стандарт (МЕ) бойынша өлшеу қалыпты болып саналады.
А дәрумені
Қандай азық-түліктерде кездеседі?
Ретинол «Ламифарэн» тағамдық өнімінің негізі – Ламинария қоңыр балдырларының алдыңғы қатарлы құрамдас бөліктерінің бірі болып табылады. Бұл өсімдіктің құрамында ағзаның осы затқа тәуліктік қажеттілігін толықтай қанағаттандыра алатын рекордты шоғыры болады.
Қосылыстың басқа да тағамдық негіздерін атап өтейік:
көкөністер, жемістер, жидектер: сәбіз, болгар бұрышы, түсті қырыққабат, улы ішімдік, майда өрік, жүзім, қарбыз, қауын, асқабақ;
жануарларға қатысты азық-түліктер: сорпалық өнімдер (бірінші кезекте бауыр), балық майы, тауық жұмыртқасы, сиыр сүті, қаймақ, сүт өнімдері.
Ретинолдың аздаған шоғыры астық тұқымдастарда, сиыр етінде, қаймағы алынған сүтте кездесетіні туралы ескерте кету керек.
Дәрумен ағзаға қалай әсер етеді?
«Ламифарэннің» басты құрамдас бөліктерінің бірі көптеген қызметтерге әсер етеді:
ретинол фоторецептивті реакцияларға қатысады, сонымен қатар көз торлы қабығы пигментінің қалыпты синтезі үшін қажет;
Иммунитеттің мықтылығы аталған қосылысқа байланысты болады. Дәруменді қабылдау кезеңінде шырышты қабаттардың қорғаныс қасиеттерінің жоғарылауы байқалады, иммундық жүйеге әсер ететін лейкоциттер мен басқа да әрекеттердің қарқындылығы жоғарылайды;
А дәрумені ағзаны тұмау мен инфекциялық аурулардан сенімді қорғау қызметіне де атсалысады. Ол ішек және асқазан инфекцияларының қоздырғыштарымен белсенді түрде күреседі, несеп шығару жүйесінің саулығы үшін де қажет;
Бала ағзасында осы дәрумен жеткілікті болса, кейбір балалар аурулары – мысалы, желшешек, қызылша жеңіл түрде өтеді. Сонымен қатар АИТВ инфекцияларын жұқтырған балалардың өмір сүру ұзақтығы айтарлықтай жоғарылайды;
Тері қабаты мен шырышты қабаттарды қаптаған эпителий ұлпаларының тиімді түрде және жылдам қалпына келуі үшін де осы дәрумен қажет болады. Сол себептен де терінің қандай ауруы болса да, теңге қотырдан бастап безеуге дейін, осыларды емдеу бағдарламасына А дәруменін қосады. Тері қабаты зақымдалған және оның жарақаттары кезінде, ретинол терінің жазылу қарқынын жылдамдатуға әсер етеді, табиғи коллагеннің түзілуін ынталандырады, инфекциялық аурулардың туындауының алдын алады;
Ретинолдың шырышты қабаттарға тікелей әсер ететінін ескере отырып, оның эпителий жасушалары тыныс алу органдары қызметінің тұрақты істеуіне мүмкіндік тудырады. Осыған байланысты, жарасы бар аурулар мен тоқ ішегі қабынған науқастарға кеңес «Ламифарэнді» тұтынуға беріледі;
А дәрумені жүктілік кезінде өте маңызды болып табылады. Осы дәруменнің арқасында ұрықтың дұрыс дамуы мен тұрақты қоректенуі қамтамасыз етіледі. Дәрумен сперматогенетикалық әрекеттерге қатысады және стероидты гормондар түзеді;
Осының бәріне қосымша ретинол – жасушалардың қалпына келу әрекетін жақсартатын және еркін радикалдармен күресті күшейтетін мықты антиоксидант ;
Дәруменнің обырға қарсы қасиеттерін ерекше айтып өтуге болады: пайдалы қасиеттері көптеген зерттеулер нәтижесімен дәлелденген. Осыған орай, ретинол онкологиялық аурулардың кез келген түрін емдеуге міндетті түрде қатысады. А дәрумені жаңа ісіктердің дамуының алдын алады және ми мембранасын еркін радикалдардың жағымсыз әсерлерінен қорғайды;
Антиоксидант ретінде, жүрек аурулары дамуының алдын алу қасиетімен белгілі. Ол қантамыр жүйелерінің саулығы үшін өте маңызды. А дәрумені «жақсы» холестерин (жоғарғы қысымдағы липопротеидтердің) деңгейінің жоғарылауына ықпал етеді, жүрек ұстама ауруларының ағымын жеңілдетеді.
А дәрумені жетіспеушілігінің белгілері
А дәруменінің жетіспеушілігін бірінші кезекте теңгерімсіз тамақтану үлесін ұстанатын адамдарда, сонымен бірге кіші жастағы балалар ағзасынан бақылауға болады. Ретинол жеткіліксіздігі емдәм ұстауды тағайындағанда, бауыр жұмысының, асқорыту жолдарының ақауы орын алғанда болады.
А дәруменінің жетіспеушілігі — өте қауіпті жағдай, оның салдары ағзаның барлық жүйесіне таралады. Жалпы алғанда, А дәруменінің жетіспеушілігін шартты түрде 2 санатқа бөліп қарастыруға болады: экзогенді сипаттағы (сыртқы факторлар әсерімен байланысты) және эндогенді сипаттағы (адам ағзасының жағдайына байланысты).
А дәруменінің жетіспеушілігі дамуының басты себептері тұтынатын азық-түліктердегі дәрумен мөлшерінің жеткіліксіздігі болып табылады. Бұл бірқалыпты тамақ үлесі, оның теңгерімсізідігінің салдарынан болады.
Емшекпен емізуді кенет тоқтатып және сүт қоспаларына бірден көшкен кезде, бала ағзасы ретинол жетіспеушілігінен зардап шегуі мүмкін. Науқас адамдарда тамақтың емдеу-алдын алу жоспарын ұзақ және дұрыс сақтамағандықтан осы дәруменнің жетіспеушілігі туындайды.
А дәрумені жетіспеушілігінің алғашқы белгісі іңір қараңғылықта көздің көру жағдайының төмендеуі. А дәруменсіздігі одан ары асқынып кетсе, көздің көруі одан ары нашарлап, шырышты қабаттардың жағдайында мәселелер туындауы мүмкін (әсіресе, ауыз қуысында). Балаларда терінің құрғауы орын алып, ол қатты қабыршақтанып кетеді.
Жоғарыда аталған белгілерден басқа, ересек адамдарда әлсіздік және тырнақтардың ауыруы, шаштың көп түсуі, тері қабатынының қабыршақталуға бейімділігі байқалады. Осыған ұқсас белгілер тұқым қуалайтын ихтиоз кезінде де байқалады.
Ретинолды қабылдау тәсілдері
келесі жағдайларда А дәруменін қабылдауға кеңес беріледі:
инфекциялық аурулар кезінде (дизентерия, ЖРА, тыныс алу органдарының патологиясы, қызылша);
тері аурулары, күйік жаралары, теңге қотыр, жарақаттар және т.б. жағдайларда;
диабет кезінде (глюкоза деңгейі қалыпты болса да);
рахитпен ауыратын науқастарға кеңес беріледі;
тыныс алу жолдарының аурулары кезінде пайдалы;
асқорыту органдарының аурулары кезінде тағайындалады;
емшектің созылмалы ауруы кезіндегі емдеу курсында міндетті болып табылады.
Ретинолдың тәуліктік нормасы
ең тиімді мөлшері жас ерекшелігіне, дене салмағына және адамның жынысына байланысты:
6 айға дейінгі нәрестелер — 420 мкг дейін;
6 айдан бір жасқа дейінгі нәрестелер — 550 мкг дейін;
3 жасқа дейінгі балалар — 340 мкг;
3-8 жастағы балалар — 430 мкг;
13 жасқа дейінгі ер балалар — 650 мкг;
14-тен 75 жасқа дейінгі ер адамдар — 750 мкг;
жүкті әйелдер (19 жасқа дейін) — 800 мкг, 19 жастан асқандар — 820 мкг;
емшекпен емізу кезінде: 19 жасқа дейін 1270 мкг, 19 жастан асқандар— 1350 мкг.
«Ламифарэн» тағамдық өнімін қабылдау, ағзада А дәруменінің жеткіліксіздігіне әкелмейтінін ескерте кеткіміз келеді. Гель құрамында ретинол шоғыры мен басқа да пайдалы құрамдас бөліктердің болуы, емшекпен емізу кезінде және жүктілік кезінде де өнімді пайдаланудың мүлде қауіп төндірмейтінін көрсетті. Гельді емдеу-алдын алу үлесіне де сенімді түрде қосуға, сонымен бірге кез келген жастағы балаларға да беруге болады.
Басқа элементтермен байланысы
А дәрумені басқа да майда еритін байланыс – Е дәруменімен өзара байланысуға белсенді түрде қатысады. Соңғысы жетіспеген жағдайда ретинолдың сіңірілуі айтарлықтай төмендейді, сондықтан бұл екі дәруменді бірге қабылдауға кеңес беріледі.
Мырыштың жетіспеушілігі ретинол сіңірілуіне кедергі келтіреді, оның көмегінсіз ретинол белсенді түрге ауыса алмайды.
А дәруменсіздігі минералды майларды үнемі қабылдау кезінде дамуы мүмкін. Мәселе олардың ретинолдың еруіне мүмкіндік тудырып, ағзаға сіңірілмеуінде болып отыр.
Соңғы деректер
«Ламифарэн» геліне қатысты көптеген зерттеулердің нәтижесі бойынша, А дәрумені ағзаның уақытынан бұрын қартаюынының алдын алатыны белгілі болған. Бұл ретинолдың жасушаларды жылдам қалпына келтіру қасиетінің арқасында болады.
Сонымен қатар «Ламифарэннің» құрамына кіретін А дәрумені ер адамдар мен әйел адамдардың репродуктивті мүмкіндіктеріне жағымды әсер етіп, жыныстық гормондарының қарқынды жұмысын тудыратыны белгілі болған.
