Адам ағзасына қандай ферменттер қажет?

Ферменттер дегеніміз не және олар организмде қандай функция атқаратынын егжей-тегжейлі түсіну үшін адам ағзасының биологиясы мен анатомиясы сияқты ғылымдарды егжей-тегжейлі түсіну керек. Біз сізді осы қажеттіліктен құтқарамыз және күрделі терминологияға жүгінбей, барлық мәселелерді түсіндіреміз. Сондай-ақ, біз әртүрлі құралдарды, соның ішінде фармакологиялық құралдарды қолдана отырып, организмдегі ферменттердің жұмыс істеу және реттелу механизмдерін түсіндіреміз.

Барлық тірі организмдердің жасушалары арнайы катализаторлар шығарады, яғни реакциялар, процестерді үдеткіштер, олар әдетте ферменттер деп аталады. Негізгі процесс – бұл ас қорыту, атап айтқанда ағзаның өмірлік белсенділігін қамтамасыз ету үшін тағамды энергияға айналдыру болып табылады. Ағзаның денсаулық жағдайының ауытқуларынсыз тұрақты жұмыс істеуі үшін барлық ферменттер қатаң сандық баланста болуы керек. Тепе-теңдік бұзылған жағдайда асқазан-ішек жолдары мен ағзаның басқа жүйелерінің жұмысында елеулі бұзылушылықтар болуы мүмкін.

Ағзаның жасушаларының ферменттерді табиғи қалыпты өндіруіне не зиян келтіреді:

• Қоршаған ортаның қолайсыз жағдайы, әсіресе ағза зиянды заттармен, мысалы, металл тұздары мен химикаттармен қаныққан кезде.
• Инфекциялар мен аурулар, атап айтқанда эндокриндік жүйенің аурулары.
• Тамақтанудағы тапшылық, микроэлементтер, дәрумендер мен минералдардың жетіспеушілігі.
• Ағзаның табиғи қартаюы.

Ас қорытатын ферменттер дегеніміз не?

Ас қорыту ферменттерін тек ас қорыту жүйесінің жасушалары мен ұлпалары шығарады. Олардың мақсаты тағамды қарапайым «компоненттерге» бөлу – ақуыздар, майлар және көмірсулар, олар содан кейін ағзаға сіңеді. Ферменттердің негізгі өндірісі асқазанда, ішекте және ауыз қуысында болады.

Адамның ас қорытуымен бірге жүретін ферменттер келесідей топтарға бөлінеді:

1. Протеазалар, олар өз кезегінде келесідей екі топқа бөлінеді:

• экзопептидазалар – олардың мақсаты ақуыздарды панкреатиялық шырынды қанықтыратын бірлік аминқышқылдарына ыдырату;
• пептидазалар – асқазан және панкреатиялық шырындарды пептидтермен қанықтыруға арналған.

1. Липидтер мен май қышқылдарының бөлінуіне арналған липазалар.
2. Қант пен глицерин қалыптастыру үшін көмірсулардың ыдырауына арналған карбогидраздар.
3. Нуклеин қышқылдарын қарапайым нуклеотидтерге бөлуге арналған нуклеазалар.

Қызықты! Адам ағзасы ферменттердің сапалық және сандық құрамындағы түбегейлі өзгерістерді эфолюциялық түрде екі рет бастан өткерген. Алғаш рет бқл өзгеріс оттың ашылу дәуірінде пайда болды, адам тамақты ішер алдында оны пісіріп, дайындай бастады, бұл ферменттер деңгейінің төмендеуіне әкелді. Тамақ оңай және тез сіңіріле бастады. Екінші рет рецептор-фермент жүйесін өзгертуді қажет ететін дәмдеуіштердің ашылуына және тұтынылуына байланысты болды.

Ағзаның негізгі ферменттері

Адам ағзасындағы әртүрлі маңызды ферменттер бар. Олардың әрқайсысы өзінің белгілі бір жұмысын атқарады. Олар:

• Альфа-амилаза сілекейде болады, бұл ферменттің мақсаты – крахмалды қантқа  дейін ыдырату.

Маңызды! Ас қорыту адамның ауыз қуысында басталады, өйткені сілекеймен шайнау және сулану-бұл тағамды ыдыратудың алғашқы кезеңдері болып табылады.

• Пепсин асқазанда шығарылады және ақуыздарды аминқышқылдарға бөлу үшін қажет.
• Трипсин мен химотрипсинді ұйқы безі шығарады және ақуыз молекулаларын өндеу үшін қажет.
• Аш ішектегі Мальтаза мальтозаны ыдыратады, оны көмірсуларға әсер ететін глюкозаға айналдырады, оларды сіңіруге дайындайды.
• Аш ішектегі Лактаза сүттің көмірсулар мен мальтозаға ыдырауы үшін қажет.

Маңызды! Лактаза-кавказдық нәсілдің аш ішегінде кездесетін фермент, бұл сүтті ыдыратуға мүмкіндік береді. Эволюция жолымен ол негроидтық нәсілден жоғалып кетті. Сонымен қатар, оның әрекеті адам өмірінің алғашқы 7 жылынан кейін әлсірейді, сондықтан емшек емізу кезінде сүт оңай сіңеді.

Маңызды! Лактаза – еуропоидтық нәсілді адамдардың аш ішегінде кездесетін фермент, бұл сүтті ыдыратуға мүмкіндік береді. Эволюция жолымен ол негроидтық нәсілден жоғалып кеткен. Сонымен қатар, оның әрекеті адам өмірінің алғашқы 7 жылынан кейін әлсірейді, сондықтан емшек емізу кезінде сүт оңай сіңеді.

• Аш ішектегі Нуклеаза жануарлар тамағының ДНҚ мен РНҚ–ны қарапайым компоненттерге-нуклеотидтерге дейін ыдыратады.
• Карбоксипептидаза ақуыз пептидтеріне әсер ету үшін қызмет етеді, олар ақуыз пептидтерін аминқышқылдарға айналдырады және ішекке сіңеді.
• Липаза қарапайым липидті майларды молекулалық компоненттерге ыдыратуды атқарады, олардың негізгілері спирт пен глицеринге айналдыру үшін қажет.

Ферменттерді тағайындаудың орындылығы

Ферменттер ағзаға ішке қабылдау арқылы да, инъекция арқылы да әртүрлі фармакологиялық препараттардың көмегімен енгізілуі мүмкін.

Организмде жетіспейтін ферменттерді тағайындау келесі бұзылушылықтарды жоюды қамтамасыз етеді:

• Іштің үрілуі, белсенді газ түзілуі, сұйық нәжіс, қыжыл және т. б. сияқты дұрыс емес ас қорыту симптомдарын жою.
• Табиғи ассимиляцияның бұзылуына әкелетін ішек қабырғаларының тітіркенуінің төмендеуі.
• Ішек микрофлорасын реттеу, жоғары сапалы ас қорытуға ықпал ететін тепе-теңдікті сақтау.
• Қабыну процестерінің әлсіреуі.

Ферменттердің белсенділігі. Оларды қай уақытта қабылдаған дұрыс?

Ферменттерді тамақ ішкенге дейінгі немесе одан кейінгі кезеңдерде қабылдаған дұрыс. Бірақ тамақтан кейін дәрі-дәрмектерді қабылдау тамақты қорыту кезінде ыңғайсыздық болған жағдайда ғана керек екенін атап өткен жөн.

Тамақтанар алдында қабылданған ферменттер өз заттарының өндірісін ынталандырады, сонымен қатар жетіспеушіліктің орнын толтырады және теңгерімсіздікті түзетеді.

Фармакологияның көмегімен ферменттердің белсенділігін қалай арттыруға болады?

Ферменттер қысқа уақыт кезеңінде белсенді болады, ол үшін ішекте қышқыл сілтіге айналады. Бұл уақыт рН диапазоны деп аталады. Дәл осы жағдай ферменттерді олардың тікелей түрінде қабылдауды іс жүзінде мүмкін емес етеді, өйткені белгілі бір ферменттің әрекеті қышқылды сілтіге айналдырудың бір немесе басқа кезеңінде жүзеге асырылмауы мүмкін. Бір ферменттен тұратын препараттар монокомплекстер деп аталады. Олардың кемшілігі – ішектің бір аймағында белсенді әрекет ете отырып, ішектің екінші аймағында толығымен белсенділігі жойыла алады.

Ферменттер мәселесін өз бетінше шешу үшін өз иммунитетіңізге белсенді назар аудару керек. Тек сау және күшті ағза сау асқазан-ішек жолымен мақтана алады. «Ламифарэн» препараты қоңыр балдырлардан алынатын қауіпсіз және белсенді заттардың есебінен иммунитет деңгейін табиғи түрде арттыру үшін жасалған.

«Ламифарэн» тек балдырлар мен судан тұрады, ол йодтың, В, С және А тобындағы дәрумендердің, сондай-ақ микроэлементтердің, әсіресе ламинариннің мол мөлшерін қамтамасыз етеді, ол ферменттердің табиғи өндірілуін ынталандырады және бүкіл АІЖ жұмысын жандандырады.

Ферменттер – өте маңызды заттар, өйткені олардың құрамы мен жұмысындағы бұзылулар қайтымсыз салдарға және денсаулықтың ауыр нашарлауына әкелуі мүмкін. Сондықтан, өз денсаулығыныздың жай-күйін қажымай-талмай тексеріп отыру керек. Ол үшін ағзаның сау тонусын сақтау, дұрыс тамақтану және демалу, сонымен қатар арнайы фармакологиялық қоспалар мен препараттарды қолдануды ескеру керек.