Пневмония — өкпе қабынуы. Аурудың қаупі

Пневмония – өкпе инфекциясы арқылы тасымалданатын аурудың қатарына жатады.  Өкпе қабынуы тыныс алу кезінде ауадағы микробтардың ішке өтуімен бірте – бірте тасымалданады.  Тұмау немесе суық тиген уақытта пневмония қаупі жоғары, себебі өкпеге зақым тиеді. Емдеу жолдарын 2 – 3 аптадай үйде жүргізеді.

Бір жылда бұл диагнозбен 17 000 000 аса адам аурады. Әйелдер мен еркектерді салыстырғанда, еркектер 30% дейін жиірек аурады. Мектепке дейінгі және бастауыш сынып оқушылары, сонымен қатар ардагерлер жиі шалдығуы мүмкін.

Себебі және дамудың өзгешеліктері

Бірінші кезекте пневмония бактериялық аурудың қатарына жатады. Жиі кездесетін қоздырғыш – стафилококк және пневмококк.  Пневмонияны қоздыратын вирустар 10% жағдайда ғана кездеседі. 

Жұқтыру қалай жүреді

1. Бронхогенді – аспирация, процедураларды емдеу орталықтарында жүргізу, мысалы, интубация, ингаляция. Жұтқыншақтан, мұрын қуысына патогенді микроорганизмдер өтуі мүмкін.
2. Гематогенді – инфекция тыныс алу органдарына қан арқылы өтеді. Инфицирленген қан арнасы кезінде сепсис және нашақорлық байқалады.
3. Лимфогенді – ауру қоздырғышы лимфо түйіндерін зақымдап, лимфотокпен бірге ішкі органдарға тарайды, оның ішінде тыныс алу жүйесіне. Көбінесе жіті бронхит нысаны басталады. Рефлекторлық жөтел кезінде инфекциялық процесс зақымдап, өкпе қабынуының асқынуына әкеледі.

 Жіктелуі

Пневмония код МКБ-10: J12-18, Р23. Мамандар өкпе қабынуын төрт группаға бөледі:

• Аурухана тыс – үй жағдайында басталатын «атипичті» болуы мүмкін, яғни атипичті патогенді бактериялар (хламидии, микоплазмы), бұл распираторлық тракті зақымдайды. Олар ұзаққа созылып, асқынудың дамуына әкеледі.
• Ауруханада – емдеуге жатқызылғанда 2-3 күн бойы негізігі  ауру болып дамиды.  Ағзаның қорғаныс функцияларының әлсіреуі, жұқтырылған жабдықтар мен медициналық құралдар себебі болып табылады.
• Иммунодефицитті – АИТВ инфекциясы және туа біткен иммунитет тапшылығы бар науқастарға тән. Дәрілік иммуносупрессия аясында пайда болады.
• Аспирациондық – грамотрицітті бактериялар (синегнойді және ішек таяқшасы) өкпе тініне енгенде дамиды. Зәр жүйесі және асқазан ішек жолы бас көзі болып табылады. Көбінесе ауру симптомсыз өтеді.  

Алғашқы белгілері

Пневмонияның дамуын өздігімен анықтау мүмкін емес. Аурудың алғашқы белгілері барлық жағдайда болмайды. Белгілері өте нашар көрініуі мүмкін, сондықтан көпшілік оған назар аудармайды. Барлығы қабыну процесін тудырған инфекциялық агентке және науқас ағзасының жалпы жағдайына байланысты. Пневмонияның көріністері жөтелдің пайда болуы және кеудедегі ауырсыну болып табылады.

Аурудың алғашқы белгілері пайда болғанда дәрігерге қаралу қажет:

• Тыныштық жағдайда құрғақ жөтел мен ентігу пайда болғанда.
• Әлсіздік және аяқтың мақталығында.
• Дене қызуының 37,1 ден 40,0 градуске көтерілгенде.
• Суық тердің ыстыққа алмасқанда.

Жоғары терлеу мен тез шаршау негізгі симптом болып табылады. Науқас дем алу кезінде жіне жөтелгенде кеуде аймағында ауырсынуды сезінеді.

Симптомдары

Өкпе қабынуының ерекшелігі, прогрессивті дәрежесі мен қабыну сипатында. Екінші дәрежелі пневмонияның симптомдары:

• Бұлшық ет, буын, бас ауруы.
• Тәбеттің болмауы және дене салмағының біртіндеп төмендеуі.
• Еріндер мен тырнақ пластиналарының немесе саусақ ұштарының цианоттылығы.
• Құрғақ жөтелдің асқынуының барысында дененің көлденең орналасуына кедергі келтіруі

Аурудың симптоматикасы екі жақты ағымның кезінде қозады. Созылмалы тыныс алу байқалады. Қақырық сирек бөлініп, қанға айналуы мүмкін. Пневмонияның асқынуы денсаулыққа зиян келтіретін зардаптардың дамуына әкеледі. Өкпенің қабынуы жиі өлімге әкеледі, сондықтан емдеуде кешігуге болмайды.

Асқынулар

Пневмонияның негізгі асқынулары:

• Өкпе – жедел тыныс алу жетіспеушілігі, бронх демікпесі немесе абсцесса түрінде көрінеді.
• Өкпеден тыс – қаназдықпен, мидың қабығын жұқтырумен, жүрек жеткіліксіздігімен бірге жүреді.

Сауатты және заманауи медикаментті терапия ғана пневмонияның асқыну белгілерін ескерте алады. Аурудың алғашқы белгілері пайда болған жағдайда міндетті түрде дәрігерге қаралу қажет.

 Диагностика

Пневмонияның алғашқы симптоматикасы байқалған кезде ауруханаға жедел қаралу қажет. Қабылдау кезінде дәрігер келесі зерттеулер жүргізеді:

1. Кеуде қуысын физикальды тексеру – перкуссия қабыну процессінің орналасуын анықтауға мүмкіндік береді, аускультация сырылдарды және тыныс алудың қиындығын анықтайды.
2. Зертханалық зерттеулер:

• Қанның клиникалық талдауы – ағзадағы қабыну процессін тудыратын лейкоциттердің санын анықтайды.
• Зәрдің жалпы талдауы – бүйректе қабынуды болдырмауға мүмкіндік береді.
• Қақырықты талдау – аурудың қоздырғыштарын белгілеп, барынша тиімді ем қабылдауға мүмкіндік береді.

1. Пневмония кезіндегі аспаптық диагностика:

• Бронхоскопия – мүрын арқылы бронх аумағына емделушіге иілгіш түтік енгізіледі, оның соңында камера және лампочка орналасқан.  Процедура аурудың түрін анықтауға мүмкіндік береді.
• Рентген – сурет қабыну ошағын анықтау мақсатында жасалады. Процедура асқынулардың болуын анықтауға мүмкіндік береді.

Пневмонияның бронхит, туберкулез, плеврит ауруларымен ұқсастығы бар. Балалар жасындағы емделушілерде рентгенологиялық суреттердегі өзгерістерді, аурудың алғашқы симптоматикасы пайда болғаннан бұрын көруге болады.

Емдеу

Пневмонияға күдікті жағдайда пациент пулмонология немесе жалпы терапия бөліміне жатқызылады. Қызба уақытында төсек режимі, мол сусын, витаминделген және калориялық тамақтану ұсынылады. Егер тыныс алу жетіспеушілігі байқалса, онда ағзаның негізгі функцияларын қолдау үшін оттегінің ингаляциясы жасалады.

Стационарлық емдеу пневмонияның орташа және ауыр ағымы бар емделушілерге қажет. Пневмонияның асқынбаған түрін үйге келетін дәрігер – терапевттің бақылауымен амбулаториялық жағдайда емдеуге болады. Емдеуге жатқызу үшін кішкентай балаларға (5 жасқа дейін) және ардагерлерге (60 жастан кейін).

Қажетті дәрілер тізімі

Өкпе қабынуы кезіндегі дәрілер:

• Негізіг антибиотиктер (пенициллиндер, макролидтер, цефалоспориндер, фторхинолондар). Қолайлы дәрі – дәрмектерді дәрігер қоздырғыштың түріне және қабыну процесіне сүйене отырып анықтайды.  Терапия курсы 7 ден 10 тәулікке дейін созылады..
• Жөтел кезінде дәрігер шырышты (Лазолван, АЦЦ и Бромгексин) қақырық түсіретін дәрілер мен муколитектерді жазады.
• Демікпе бронхтық саңылаулауды (Беротек ) кеңейтуге бағытталған дәрілердің көмегімен жойылады. Сальбутомол және Беродуал ингаляция түрінде жасайды.

Глюкоза немесе натрий хлориді ерітінділерін көк тамырға енгізу керек болған жағдайда,  ағзаның улануы кезінде пайда болады. 38,5 C^o жоғары температурада (Парацетамол, Ибупрофен) беріледі.

Негізгі емдеуден кейін 3 ай бойы  витаминотерапия жүргізіледі. Е, В және А тобының  витаминдері бар витаминді –  минералды кешендер.

Емдік тамақтану

Өкпе қабынуы асқынған кезде науқас арнайы диета ұстануы қажет: стол №13 и 15. Ас мәзіріне кіретін өнімдер ағзаның қорғаныс функцияларын нығайтуға, қабыну процесін шешуге және улануды алдын алуға бағытталған.

Диеталық тамақтану ағзаны қажетті қоректік заттармен  қанықтандырады және энергетикалық шығындарды болдырмайды. Мақсаты аурудың клиникалық көрінісін азайту және сауығу процесін жеделдету болып табылады.

Міндетті шарттар:

• Магнийге, калийге, кальцийге, аскорбин қышқылына, ретинолға және В тобының витаминдеріне бай витаминделген тамақ өнімдерінің жоғары мөлшері.
• Күнделікті мәзірге бидай кебектері, итмұрын сорпасы, печенье, жеміс- жидектер, көкөністер және жаңа піскен көк кіреді.
• Күніне 1,5 литр суға дейін ішу керек. Сұйықтықты көп ішу, қақырықтың бөлінуін төмендетуге ықпал етеді.

Қойылтылған сорпаларды, балық пен еттің майлы сорттарын рационнан алып тастау керек. Шектеулі мөлшерде құрамында клетчаткасы бар (жүгері, ұрме бұршақ және соя бұршақтары). Ас мәзіріне райхан, балдыркөк, ақжелкен, сарымсақ және шалғам қосуға болмайды.

Мәзірдің қалпына келуіне қарай физиологиялық толыққанды рационды ескере отырып, рұқсат етілген өнімдердің тізіміне сәкес жасалады. Пневмониядан кейін жоғары калориясы бар азық – түліктерді қолдану арқылы күшейтілген тамақтану қажет.

Ламифарэнмен емделу

Табиғи азық – түлік өнімі Ламифарэн қоңыр балдырлар (Ламинарии Ангустаты) негізінде жасалған. Пневмония кезінде кешенді терапия да қолданылады. Ағзаны микро- және  макроэлементтермен қанықтыра отырып, ішкі органдар мен тіндердің деңгейінде алмасу процестерін қалыпқа келтіреді.

Құрамына келесі полисахаридттер кіреді:

• Фукоидан— қауіпті болып табылатын бактерияларды, саңылауқұлақтарды және вирустарды жоятын қажетті иммундық жасушалардың өндірілуін ынталандырады.
• Альгинат—  энтеросорбентті қасиеттерге ие, ағзаны белсенді тазартып, улануды жеңуге көмектеседі.

Өкпенің  қабынуы кезінде Ламифарэн дәрі – дәрмектерді қабылдау ұзақтығын азайту үшін қолданылады. Табиғи өнім тек табиғи компонеттерден тұрады, сондықтан жүкті әйелдер мен кішкентай балалар үшін қауіпсіз.

Пневмонияда Ламифарэн жылдам және тұрақты нәтиже береді:

• Өкпенің дренаждық функцияларын жақсартады.
• Салмағы қалыпты тәбетті қалпына келтіреді.
• Қабынуды жояды және ауырсынуды азайтады.
• Ентігу, құрғақ сырылдар мен ысқырықтарды жояды.
• Бронх жүйесін жақсартып, қақырық пен шырышты жояды.

Құрамына кіретін В тобы витмандерінің арқасында тыныс алу органдарының функциялары реттеледі. Ламифарэн иммуномодулятор болып табылады, сондықтан пневмония кезінде сауығу процесін тездетеді.

Оңалту болжамы және кезеңі

Бір жасқа дейінгі балалар ұшін пневмония қауіпті. Бұл жағдайда өлім 10-30% құрайды. Болжам науқастың жасы, фондық аурулар және иммундық реактивтілік сияқты факторларды анықтайды. Емнің дұрыстығы өте маңызды. Егер науқас дәрі – дәрмекті уақытында қабылдай бастаса, өкпенің қабынуы сауығумен аяқталады.

Профилактикалық ұсыныстар

Пневмонияның алдын алуы үшін, жұқтырудан қауіпсіз іс- шаралар кешенін сақтау керек. Бірінші кезекте ағзаның қорғаныс күштерін нығайту керек: спортпен шұғылдану және дұрыс тамақтануды ұстану,  күнделікті таза ауамен дем алу, шынығу, тәулігіне 7-8 сағаттан кем емес ұйықтау, жүйке күйзелістерінен сақтану.

Пневмонияның алдын алу әдістеріне жатады:

• Вакцинация ағзаның қоздырғыштармен зақымдануын ескертеді.
• Инфекция ошақтарын алдын алу, өкпеде қабыну процесін жеңілдетуге мүмкіндік береді.
• Ылғалды тазалау күнделікті жүргізілуі тиіс. Үйді тәулігіне кемінде 3-4 рет желдету керек.

Спирттік ішімдіктер мен темекі шегуден бас тарту қажет. Антиагреганттарды  (Гепарин, Пентоксифиллин) пайдалану түбегейлі шара болып табылады. Пневмония кезінде дәрі – дәрмектік ем болмаған жағдайда, өлім қаупі жоғары болып табылады. Ауруды дер кезінде анықтаудан гөрі, өкпе қабынуын алдын алу үшін шаралар қолдану оңайырақ.